بازی نمادی زمانی اتفاق می افتد که کودک شروع به استفاده از اشیاء برای نمایش اشیاء دیگر یا به عنوان نمادی از سایر اشیاء می کند. همچنین، زمانی که کودک کارکردهای غیرممکنی را به نمایش می گذارد؛ برای مثال، فنجانی را به دست عروسکش می دهد. به سخن دیگر، بازی نمادی زمانی است که خلاقیت کودک به طور واقعی شروع به درخشش می کند.
مثال هایی از بازی نمادی در سنین مختلف
ما می توانیم مراحل بازی نمادی را به 3 مرحله تقریبی تقسیم کنیم.
مرحلۀ اول: روزهای نخست (حدود 3 تا 18 ماهگی)
از زمان تولد، فرزندتان با مشاهده اشیاء و اعمال، دانش خودش را از جهان اطراف توسعه داده است. اندکی بعد، آنها از طریق جستجوی اطراف بیشتر می آموزند.
از حدود 3 ماهگی انگشتان و اسباب بازی ها را به دهانش می برد تا بفهمد چی هستند. در حدود 8 ماهگی، از اشیاء برای تولید سروصدا استفاده می کند. پس زمانی که فرزند کوچولوی شما جغجغه اش را به زمین می کوبد و می خندد، شروع به بازی نمادی می کند.
چند ماه بعد، فرزندتان کامیون اسباب بازی اش را به عقب و جلو حرکت می دهد و صدای «قام قام» را تولید می کند.
مرحلۀ دوم: نوپا در بازی (18 ماهگی تا 3 سالگی)
در این مرحله، فرزندتان به تنهایی یا در کنار سایر همسالانش بازی خواهد کرد.
در این سنین، شما می توانید نظاره گر مقدمات بازی نمادی باشید: ابتدا فرزندتان از قواعد پیروی خواهد کرد و با اسباب بازی ها به روش مرسوم و قراردادی بازی می کند. شما خواهید دید که فرزندتان مسافر را در صف قطار قرار می دهد، موهای عروسکش را با برس خودش شانه می زند و از فنجان چای خوری اسباب بازی اش آب می نوشد. بعضی از کارشناسان به این نوع از بازی با عنوان «بازی کارکردی» نام می برند.
سپس چیزهای جالب تری شروع خواهد شد. فرزندتان شروع به استفاده از یک شیء برای نمایش دادن شیء متفاوتی خواهد کرد. به این دلیل که حالا دیگر فرزندتان می تواند شیئی را در ذهنش تصور کند، بدون این آن شیء واقعاً حضور داشته باشد.
یک آجر چوبی یا لوله کاغذ خالی می تواند یک گوشی تلفن باشد. شما ممکن است فرزندتان را در حالی ببینید که دارد با همان تلفن خیالی با خودش یا شما صحبت می کند.
فرزندتان ممکن است با استفاده از بشقاب های اسباب بازی اش به خرس عروسکی اش غذا دهد.
این گونه بازی ها مراحل ساده بازی نمادی هستند.
مرحلۀ سوم: وانمود کردن در دوره پیش دبستانی (3 تا 5 سالگی)
در این سن کودکان شروع به بازی کردن در کنار سایر کودکان کرده و به آنچه آنها انجام می دهند توجه می کنند. کارشناسان این مرحله را «بازی مشارکتی» می نامند.
در این سنین، بازی نمادی کودک تکامل پیدا می کند. به این صورت که کودک برای بازی اش برنامه دارد، نقش هایی تعریف می کند و مراحل متوالی را اجرا می کند.
فرزندتان می تواند در بازی دوستانش مشارکت کند. برای مثال، با دوستش خاله بازی می کند: «بیا مامان و بابا بازی کنیم. حالا باید بچه رو بخوابونیم.» کودک با خودش صحبت می کند و قاشق اسباب بازی را به دهان عروسکش می برد و به او می گوید: «نیازی نیست بترسی. فقط بگو آآآ.»
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی