نقاط عطف رشد شناختی کودک در سنین مختلف چیست؟

نقاط عطف رشد شناختی در کودکان، مراحل کلیدی‌ای هستند که در هر سن توانایی‌های فکری و شناختی آنها گسترش می‌یابد. در زیر نقاط عطف اصلی در سنین مختلف آورده شده است:

سنین ۰ تا ۶ ماهگی

• توجه به چهره‌ها: نوزادان در این سن به چهره‌ها علاقه نشان می‌دهند و تلاش می‌کنند افراد را بشناسند.
• دنبال کردن اجسام با چشم: شروع به دنبال کردن اجسام متحرک با چشم‌هایشان می‌کنند.
• تشخیص صداها و واکنش نشان دادن به آن‌ها: به صداها و به خصوص صدای والدین واکنش نشان می‌دهند.
• بازی با اشیاء ساده: ممکن است تلاش کنند اجسام کوچک را بگیرند و به دهان ببرند.

۶ تا ۱۲ ماهگی

• شناخت افراد و اشیاء آشنا: شروع به شناسایی افراد و اشیاء آشنا می‌کنند.
• درک علیت ساده: می‌فهمند که برخی کارها باعث اتفاقاتی می‌شود؛ مثلاً با تکان دادن جغجغه صدا ایجاد می‌کنند.
• جستجوی اشیاء پنهان: بازی‌های ساده مثل قایم کردن و پیدا کردن اشیاء را درک می‌کنند.

۱ تا ۲ سالگی

• پیدایش مفهوم پایداری شیء: می‌دانند که اشیاء حتی اگر از دید خارج شوند، همچنان وجود دارند.
• آغاز حل مسائل ساده: برای حل مشکلات ساده، مثلاً برای رسیدن به اسباب‌بازی تلاش می‌کنند.
• درک زبان و استفاده از کلمات ساده: شروع به یادگیری کلمات و ایجاد ارتباط با دیگران می‌کنند.

۲ تا ۳ سالگی

• توسعه زبان و گفتار: واژگانشان گسترده‌تر می‌شود و می‌توانند جمله‌های ساده بسازند.
• تشخیص شکل‌ها و رنگ‌ها: می‌توانند رنگ‌ها و اشکال مختلف را تشخیص دهند و نام ببرند.
• مهارت‌های شمارش اولیه: برخی از کودکان شروع به شمارش تا سه یا پنج می‌کنند.
• توجه به علّیت: متوجه می‌شوند که برخی اعمال باعث نتیجه‌هایی می‌شوند.

۳ تا ۴ سالگی

• توسعه مهارت‌های حافظه و تخیل: حافظه‌ی بهتری پیدا می‌کنند و شروع به بازی‌های تخیلی می‌کنند.
• دسته‌بندی اشیاء: می‌توانند اشیاء را بر اساس رنگ، شکل، یا اندازه دسته‌بندی کنند.
• سوال کردن درباره علت‌ها: پرسش‌های زیادی درباره علت‌ها می‌پرسند، مثلاً «چرا؟» و «چطور؟».
• توانایی درک زمان: می‌توانند تفاوت بین امروز، فردا، و دیروز را بفهمند.

۴ تا ۵ سالگی

• حل مسائل پیچیده‌تر: قادر به حل مسائل ساده، مانند جورچین و پازل‌های ساده می‌شوند.
• درک رابطه‌ها و تشابهات: می‌توانند شباهت‌ها و تفاوت‌های بین اشیاء را تشخیص دهند.
• توانایی شمارش و مفهوم اعداد: به شمارش تا ده یا بیشتر علاقه نشان می‌دهند و مفاهیم ابتدایی اعداد را می‌فهمند.
• توسعه داستان‌گویی: می‌توانند داستان‌های ساده‌ای تعریف کنند و از تخیل خود استفاده کنند.

۵ تا ۷ سالگی

• خواندن و نوشتن ابتدایی: شروع به یادگیری خواندن و نوشتن می‌کنند و به شناخت حروف و کلمات می‌پردازند.
• تفکر منطقی و دسته‌بندی دقیق‌تر: می‌توانند اطلاعات را طبقه‌بندی کنند و به طور منطقی‌تر فکر کنند.
• درک قوانین و قواعد بازی‌ها: مفهوم قواعد و قوانین را در بازی‌ها درک می‌کنند و قادر به پیروی از آن‌ها هستند.
• شناخت ساعت و زمان: می‌توانند ساعت را تا حدودی بخوانند و زمان را بهتر درک کنند.

۸ تا ۱۰ سالگی

• پیشرفت در حل مسائل ریاضی و منطقی: مهارت‌های ریاضی آن‌ها افزایش یافته و قادر به حل مسائل پیچیده‌تر می‌شوند.
• توانایی استدلال و نتیجه‌گیری منطقی: می‌توانند دلایل و نتایج منطقی را بهتر درک کنند.
• تمرکز بیشتر روی اهداف: می‌توانند توجه طولانی‌تری روی کارها و پروژه‌ها داشته باشند و برای رسیدن به اهداف تلاش کنند.
• درک مفهوم دیدگاه دیگران: می‌توانند احساسات و دیدگاه‌های دیگران را درک کنند و خود را به جای دیگران بگذارند.

نوجوانی (۱۰ سال به بالا)

• تفکر انتزاعی و فرضیه‌سازی: شروع به تفکر انتزاعی و فرضیه‌سازی می‌کنند.
• مهارت‌های حل مسئله و برنامه‌ریزی پیشرفته: می‌توانند مسائل پیچیده‌تری را حل کنند و برای آینده برنامه‌ریزی کنند.
• توسعه هویت و ارزش‌های شخصی: به شناخت بیشتر از خود، اهداف، و ارزش‌های شخصی می‌پردازند.
• توانایی تفکر انتقادی و استدلال منطقی: می‌توانند به طور انتقادی به مسائل نگاه کنند و درباره نظرات مختلف استدلال کنند.

این مراحل رشد شناختی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای زندگی را به‌تدریج کسب کنند و به شکلی سالم و متعادل به بزرگسالی برسند.