دمانس یا زوال عقل کاهش کارکرد شناختی – تفکر، حافظه، و استدلال – به اندازه ای است که منجر به بروز مشکلاتی در زندگی و فعالیت های روزمره فرد شود.
برخی افراد دچار دمانس قادر به کنترل هیجانات خود نیستند و ممکن است دچار دگرگونی شخصیتی شوند.
دمانس دارای طیفی از خفیف تا شدید است. مرحله خفیف دمانس شروع کاهش کارکردهای شناختی فرد است و در مرحله شدید، فرد در فعالیت های روزمره زندگی از قبیل غذا خوردن به طور کامل به دیگران وابسته می شود.
دمانس میلیون ها نفر را تحت تاثیر قرار داد و با افزایش سن شیوع آن بالاتر می رود. در حدود 1 نفر از هر 3 نفر در سنین 85 سالگی و بالاتر درجاتی از دمانس را تجربه می کنند. اما، دمانس بخش طبیعی سالخوردگی نیست. بسیاری از افراد بالای 90 سال و بیشتر بدون علائم دمانس زندگی می کنند.
علائم و نشانه های دمانس چیست؟
علائم و نشانه های دمانس زمانی بروز پیدا می کنند که سلول های عصبی سالم (نورون ها) از کار بیفتند، ارتباطات شان را با سایر سلول های مغزی از دست بدهند، و بمیرند.
در حالی که همه افراد با بالا رفتن سن بخشی از سلول های عصبی مغزشان را از دست می دهند، افراد دچار دمانس بخش خیلی بیشتری از سلول های عصبی مغزشان را از دست می دهند.
علائم و نشانه های دمانس بسته به نوع آن می تواند متفاوت باشد، شامل:
- تجربه از دست دادن حافظه، قضاوت ضعیف، و گیجی و سردرگمی
- مشکل در حرف زدن، مشکل در درک و بیان افکار، یا مشکل در خواندن و نوشتن
- سرگردانی و گم شدن در محله ای آشنا
- مشکل در رسیدگی مسئولانه به پول و پرداخت قبوض
- تکرار سوالات
- استفاده از کلمات نامعمول برای اشاره کردن به اشیاء آشنا
- صرف زمان طولانی تر برای انجام امور روزمره
- از دست دادن علاقه به فعالیت ها یا حوادث روزمره
- توهم یا تجربه هذیان یا پارانویا
- عملکرد تکانشی
- بی تفاوتی نسبت به احساسات دیگران
- از دست دادن تعادل و مشکلات حرکتی
افراد دچار ناتوانی های هوشی و تکاملی نیز می توانند با افزایش سن دچار دمانس شوند. در این موارد، تشخیص نشانه ها می تواند تا حدودی دشوار باشد. چیزی که اهمیت دارد توجه به توانایی های کنونی فرد و مشاهده تغییرات در طول زمان است که می تواند نشانه ای از بروز دمانس باشد.
علت دمانس چیست؟
دمانس ناشی از تغییرات در نواحی خاصی از مغز است که منجر به توقف کار سلول های عصبی و ارتباطات آنها می شود.
در تعداد کمی از افراد، گونه های ژنتیکی نادری شناسایی شده اند که می تواند منجر به دمانس شوند.
اگرچه ما هنوز نمی دانیم چه چیزی دقیقاً می تواند از بروز دمانس جلوگیری کند، به طور کلی، داشتن سبک زندگی سالم می تواند به کاهش عوامل خطر کمک کند.
جهت ارزیابی کیفیت هوشیاری با تشخیص و غربالگری دمانس می توانید از پرسشنامه آزمون کوتاه وضعیت ذهنی (MMSE) استفاده کنید.
اگر مایلید در این خصوص بیشتر بدانید، به سایر پُست های من در «مقالات و خبرهای جدید» یا «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی