رشد زبانی جنبه ای اساسی از سال های نخست زندگی کودک است که توانایی او را برای برقراری ارتباط، یادگیری و تعامل با جهان شکل می دهد.
با این حال، بعضی از کودکان تاخیرهای گفتاری و زبانی را تجربه می کنند که می تواند مانع پیشرفت و موفقیت اجتماعی و تحصیلی شان شود.
به همین دلیل تشخیص زودهنگام تاخیرهای گفتاری و زبانی مهم و حیاتی است.
تشخیص زودهنگام به معنای مداخله زودهنگام است؛ به این معنا که هنگامی که تاخیرهای گفتاری و زبانی در همان مراحل اولیه در کودکان خردسال تشخیص داده شود، والدین با کمک گفتاردرمانگر می توانند مداخله های لازم و مناسب را برای کودک فراهم سازند. در این صورت، می توان مطمئن شد که کودک دچار تاخیر گفتاری و زبانی در سنین بالاتر به بالاترین سطح رشد و مهارت های لازم دست پیدا خواهد کرد.
چگونه می توان تاخیرهای گفتاری و زبانی را تشخیص داد؟
رشد گفتار و زبان از مجموعه ای از مراحل معین یا نقاط عطف رشدی در طول سال های نخست زندگی کودک عبور می کند.
این نقاط عطف رشدی چارچوبی را برای ارزیابی مهارت های زبانی کودک فراهم می سازد. برای مثال، یک کودک 24 ماهه باید بتواند عبارات و جملات ساده را به کار ببرد.
با آگاهی از این نقاط عطف رشدی، والدین و سایر مراقبین کودک، هنگامی که رشد کودک از این نقاط عطف رشدی عقب بیفتد، می توانند وجود تاخیرهای زبانی احتمالی را در کودک تشخیص دهند.
نکته مهم اینست که والدین، به ویژه مادران، افراد ارزشمند و قابل اعتمادی برای تشخیص تاخیرهای گفتاری و زبانی در فرزندشان هستند که بیشتر اوقات نخستین گام را به سوی تشخیص اولیه این تاخیرها بر می دارند.
از این رو، به والدین توصیه می شود که به طور فعال به وضعیت رشد مهارت های ارتباطی فرزندشان توجه کنند و از پرچم های قرمزی مانند خزانه واژگانی محدود یا مشکل در پیگیری دستورات کلامی از سوی فرزندشان آگاه باشند و از کنار آنها بی تفاوت رد نشوند.
چگونه مشاهده کردن می تواند به تشخیص تاخیرهای ارتباطی، گفتاری و زبانی در کودکان کمک کند؟
مشاهده کردن یکی از ارزشمندترین ابزارها در تشخیص تاخیرهای گفتاری و زبانی در کودکان است.
والدین و مراقبین با نگاه کردن به رشد زبانی کودک می توانند به موقع از وجود مشکلات احتمالی با خبر شده و به دنبال خدمات مداخله ای مناسب و موثر باشند.
مشاهده کردن از طریق روش های زیر کمک می کند:
- تشخیص نخستین علائم تاخیرها. مشاهده کردن به والدین کمک می کند تا کوچک ترین و جزئی ترین علائم تاخیر زبانی را تشخیص دهند. این علائم می تواند شامل بی میلی به حرف زدن، صداسازی های محدود یا خزانه واژگانی کم باشد. تشخیص این علائم می تواند منجر به مداخله سریع تر و نتایج بهتر شود.
- مقایسه با نقاط عطف رشدی. مشاهده کردن منظم والدین را قادر می سازد تا مهارت های زبانی فرزندشان را با نقاط عطف رشدی متناسب با سن کودک مقایسه کنند. اگر کودک به طور ثابت از این نقاط عطف رشدی عقب بیفتد، می تواند نشانه وجود تاخیر زبانی و نیاز به شروع مداخله مناسب باشد.
- پایش پیشرفت. مشاهده کردن فعالیتی است پویا و مستمر که والد اجازه می دهد تا با نظارت منظم و مداوم رشد گفتار و زبان فرزندش پیشرفت او را پایش کند. چنین پایشی برای ارزیابی اثربخشی هر برنامه مداخله ای و در صورت نیاز تغییر راهکارها و رویکردهای درمانی ضروری است.
در صورت وجود تاخیرهای گفتاری و زبانی در کودک چه کار باید کرد؟
راهکارهای متعددی برای کمک به کودکان دچار تاخیرهای گفتاری و زبانی وجود دارد.
تنها متخصصی که می تواند در این زمینه به شما کمک کند، یک گفتاردرمانگر باتجربه است.
یک گفتاردرمانگر باتجربه می تواند با برگزاری جلسات درمانی انفرادی هدفمند و منظم برای کودک دچار تاخیر گفتاری و زبانی، به کودک کمک کند تا به مهارت های گفتاری و زبانی متناسب با سنش دست پیدا کند.
این جلسات درمانی شامل انجام فعالیت هایی است که به بهبود و پیشرفت خزانه واژگان درکی و بیانی، به کارگیری عبارات و جملات با ساختار گرامری مناسب و مهارت های ارتباطی کمک می کند.
زبان درمانی زودهنگام می تواند تضمینی باشد برای اینکه کودک از لحاظ رشد زبانی به سطح همسالانش برسد.
آنچه در قسمت دوم این مقاله خواهید خواند:
موانع تشخیص زودهنگام تاخیرهای گفتاری و زبانی چیست؟
اثرات بالقوه عدم تشخیص تاخیرهای گفتاری و زبانی چیست؟
چگونه می توان به کودکان دچار تاخیرهای گفتاری و زبانی کمک کرد؟
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی