اثر منفی سکته مغزی بر توانایی برقراری ارتباط فرد می تواند او را سرخورده کند و تحت فشار روحی-روانی شدیدی قرار دهد.
اگرچه زبان پریشی (آفازی) توانایی های هوشی فرد را تحت تاثیر قرار نمی دهد، به دلیل کاهش توانایی های ارتباطی، زبانی و گفتاری فرد، گاهی اوقات اطرافیان فکر می کنند که فرد دچار افت هوشی شده است.
خوشبختانه، گفتاردرمانی می تواند نشانه های زبان پریشی ناشی از سکته را به حداقل برساند تا فرد بتواند فعالیت های روزانه اش، از قبیل مکالمه، خواندن و نوشتن را راحت تر و بهتر انجام دهد.
گفتاردرمانگر باتجربه به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات گفتاری، زبانی، شناختی-ارتباطی، بلع و سایر مشکلات مرتبط در فرد دچار زبان پریشی می پردازد.
گفتاردرمانگر یک برنامه درمانی انفرادی متناسب با نیازهای فرد دچار زبان پریشی را طراحی و اجرا می کند.
هدف کلی برنامه گفتاردرمانی عبارت است از کمک به فرد دچار زبان پریشی برای دست یابی به بالاترین سطح عملکرد ارتباطی و زبانی ممکن.
بخشی از این برنامه درمانی انفرادی، شامل موارد زیر است:
- اجرای تکنیک های بازآموزی عصبی-عضلانی جهت تقویت عضلات گفتاری و بلع فرد
- اجرای تمرینات شناختی-زبانی جهت بازیابی یا سازگاری مهارت های درک زبانی و ارتباطی فرد؛
- اجرای فعالیت های مختلف جهت تعدیل توانایی ارتباطی فرد.
محور کارِ درمانی گفتاردرمانگر در فرد دچار زبان پریشی قابلیت انعطاف پذیری عصبی (نوروپلاستیسیتی) است؛ یعنی، توانایی ذاتی مغز برای بازسازی خودش.
از طریق فعال سازی انعطاف پذیری عصبی، مناطق سالم مغز تحریک می شوند تا کارکرد زبانی را بر عهده بگیرند.
از آنجایی که انعطاف پذیری عصبی از طریق تحریک مکرر فعال می شود، انجام تمرینات متعدد گفتاردرمانی با کمک گفتاردرمانگر باتجربه منجر به تقویت مناطق جدیدی از مغز برای اجرای کارکردهای گفتاری و ارتباطی می شود.
گفتاردرمانگر می تواند فرد دچار زبان پریشی را نسبت به نقایص کارکردی که دچارش شده آگاه ساخته و از این طریق بهترین و مؤثرترین اقدامات درمانی ممکن را برای فرد فراهم می سازد.
چه انتظاری می توان از گفتاردرمانی برای کمک به فرد دچار زبان پریشی داشت؟
دریافت خدمات گفتاردرمانی از یک گفتاردرمانگر باتجربه، بهترین راه برای بازتوانی مهارت های ارتباطی در فرد دچار زبان پریشی است.
گفتاردرمانگر می تواند تمرینات گفتاردرمانی را به فرد دچار زبان پریشی و خانواده وی آموزش دهد که به راحتی در خانه قابل اجرا باشد.
تمرینات گفتاردرمانی همیشه باید جلوی آینه انجام شود تا فرد بتواند حرکات دهانی اش را ببیند و آنها را اصلاح کند.
در ادامه به برخی از تمرینات گفتاردرمانی که شما در انتظارش هستید اشاره می کنیم:
- حرکت دادن زبان به طرفین
برای انجام این تمرین گفتاردرمانی، دهان تان را باز کنید و زبان تان را به سمت گوشه چپ دهان حرکت دهید تا زمانی که گوشه دهان تان را با زبان تان لمس کنید. زبان تان را به مدت 2 ثانیه همان جا نگه دارید؛ سپس، زبان تان را به سمت گوشه راست دهان حرکت دهید. زبان تان را به مدت 2 ثانیه همان جا نگه دارید. این چرخه را تکرار کنید.
- حرکت دادن زبان به بالا و پایین
برای انجام این تمرین، دهان تان را کامل باز کنید و زبان تان را بیرون بیاورید. زبان تان را به سمت بینی تان تا جایی که می توانید بالا ببرید و به مدت 2 ثانیه همان جا نگه دارید؛ حالا زبان تان را به سمت چانه تان پایین ببرید. به مدت 2 ثانیه در همین وضعیت نگه دارید. این چرخه را تکرار کنید.
- حرکت دادن زبان به خارج و داخل
زبان تان را تا جایی که می توانید به سمت بیرون دهان تان بیاورید و به مدت 2 ثانیه همان جا نگه دارید. حالا زبان تان را به داخل دهان تان ببرید و به مدت 2 ثانیه آنجا نگه دارید. این چرخه را تکرار کنید. انجام مکرر این حرکت به شما کمک می کند تا الگوهای هماهنگ موردنیاز برای تولید گفتار واضح را به زبان تان آموزش دهید.
- لبخندزدن
یک لبخند ساده علاوه بر اینکه خلق تان را شاد می سازد، به بهبود مهارت های حرکتی دهانی تان کمک می کند. جلو آینه قرار بگیرید و لبخند بزنید؛ سپس، به وضعیت دهانی اولیه برگردید. تا جایی که می توانید این تمرین را تکرار کنید تا عضلات دهان شما این حرکت را به راحتی بتوانند انجام دهند.
- وضعیت بوسیدن
برای اجرای این تمرین، ابتدا لب های تان به جمع کنید و سپس رها سازید. این تمرین حرکتی را هر چند بار که می توانید اجرا کنید و آن را آهسته انجام دهید تا کنترل حرکتی عضلات لب های تان تقویت شود.
- بازی با کلمات
بازی با کلمات از جمله تمرینات سرگرم کننده و کارآمد گفتاردرمانی است. بازی با کلمات مهارت های پردازش زبانی شما را به چالش می کشد و از این طریق سطح ارتباطی شما را ارتقاء می دهد. با انجام منظم بازی های مغزی، ذهن تان را پرورش می دهید تا بتواند به روش های مختلف فکر کند و از این طریق عملکرد گفتاری تان بهبود می یابد.
نوع بازی با کلمات به مهارت های موردنیاز شما برای انجام بازی بستگی دارد. بازی های جورچین (پازل) جدول کلمات متقاطع یا جستجو برای کلمات به تقویت توانایی حل مسئله و پردازش بینایی شما کمک می کند. بازی های رایانه ای مانند ورق بازی به تقویت مهار های درکی و پردازش بینایی تان کمک می کند.
برای انتخاب بازی های مناسب جهت تقویت مهارت های مختلف ذهنی تان، با گفتاردرمانگرتان مشورت کنید.
- پردازش واجی (صدایی)
اصطلاح «واج» متعلق است به الگوی اصوات گفتاری در ذهن. به این معنا که تمرینات گفتاردرمانی متمرکز بر پردازش واجی به فرد دچار زبان پریشی کمک می کند تا به توانایی بالاتری برای تولید گفتار دست پیدا کند.
یکی از تمرینات پردازش واجی معروف که شما می توانید با همسر، فرزند یا دوست تان در خانه انجام دهید، حدس زدن تعداد هجاهای یک کلمه است. از شریک ارتباطی تان بخواهید تا کلمات مختلف را به شما بگوید و هر بار شما باید حدس بزنید که آن کلمه از چند هجا تشکیل شده است. فرد مقابل می تواند به شما بگوید که درست یا غلط حدس زده اید. ارائه چنین بازخوردی به شما، کلید تبدیل این بازی به یک تمرین درمانی است.
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی