شواهد موجود حاکی از وجود رابطه بین عوامل یا فاکتورهای ژنتیکی با طیفی از مشکلات گفتاری و زبانی است.
مطالعات اخیر ژنتیک مولکولی و تصویربرداری عصبی بین رشته ای بوده و حاصل کار ترکیبی پژوهشگران حوزه های گفتاردرمانی (آسیب شناسی گفتار و زبان)، پزشکان و سایر علوم است.
تا کنون، پژوهشگران بیش از 400 ژن مرتبط با کم شنوایی را شناسایی کرده اند و مطالعات پیش رو در حال بررسی فاکتورهای ژنتیکی در بروز لکنت، اختلالات صوت و اختلالات زبانی هستند.
انواع مختلفی از اختلالات گفتاری و زبانی وجود دارند که زمینه های ژنتیکی دارند که در ادامه به آنها می پردازیم:
اختلال زبان تکاملی (آسیب زبانی ویژه)
- حدود 50 تا 70 درصد کودکان دچار اختلال زبان تکاملی حداقل دارای یک فرد دچار این اختلال در خانواده هستند.
- بروز اختلال زبان تکاملی در خانواده های دارای سابقۀ این اختلال تقریباً 20 تا 40 درصد تخمین زده می شود؛ در حالی که، بروز این اختلال در جمعیت کلی حدود 4 درصد تخمین زده می شود.
- دوقلوهای همسان نسبت به دوقلوهای غیرهمسان، نرخ تطابق بالاتری برای اختلالات یادگیری زبان-وابسته نشان می دهند.
- نرخ ابتلای به اختلال زبان تکاملی در پسران بالاتر از دختران است.
لکنت
- نشانه هایی وجود دارد دال بر اینکه فاکتورهای ژنتیکی حداقل در بعضی از افراد دچار لکنت دخالت دارند.
اختلالات صدای گفتاری (اختلال تلفظ)
- نرخ تطابق اختلالات صدای گفتاری (اختلال تولید) و اختلالات زبانی در دوقلوهای همسان پسر 70 درصد و در دوقلوهای غیرهمسان 46 درصد است.
آپراکسی گفتار دوران کودکی
- موتاسیون (جهش ژنی) در ژن FOXP2 در اعضای خانوادۀ افراد دچار آپراکسی گفتار دوران کودکی گزارش شده است.
تنها بخش کوچکی از تمام اختلالات گفتاری و زبانی را می توان با یافته های ژنتیکی تبیین کرد.
بسیاری از علت های بالقوه برای اختلالات گفتاری و زبانی وجود دارد که بعضی از آنها هنوز ناشناخته اند.
نکاتی برای والدین
نکتۀ اول: خودتان را سرزنش نکنید.
پیشرفت های پژوهش های علمی در حوزۀ پزشکی نشان می دهد که شما ممکن است آمادگی نسبت به اختلالات گفتاری و زبانی را به ارث برده باشید، همان طور که ممکن است آمادگی بیشتر برای ابتلا به دیابت یا سایر شرایط پزشکی را به ارث برده باشید.
نکتۀ دوم: اگر در دوران کودکی خودتان دچار اختلالات گفتاری و زبانی بوده اید یا خدمات گفتاردرمانی دریافت کرده اید، با متخصص اطفال در خصوص فرزندتان مشورت کنید.
دانستن سابقۀ پزشکی خانوادگی تان به شما کمک می کند در خصوص انجام اقدامات پیشگیرانه و گفتاردرمانی برای فرزندتان تصمیمات بهتری بگیرید. دربارۀ سایر شرایط سلامت که می تواند زمینۀ ژنتیکی داشته باشد، با دکترتان مشورت کنید.
نکتۀ سوم: از گفتاردرمانگری باتجربه و موردتایید کمک بگیرید.
تمام گفتاردرمانگران در زمینۀ دانش عمومی دربارۀ ژنتیک، سندرم ها و اختلالات آموزش دیده اند. از گفتاردرمانگرتان سؤال کنید که آیا از آخرین یافته های پژوهشی در حوزه ای که موردنظر شماست، اطلاع دارد. گفتاردرمانگر باتجربه می تواند به شما اطمینان خاطر دهد که آیا رویکرد درمانی که می خواهد برای فرزندتان به کار بگیرد، مؤثر و مبتنی بر شواهد پژوهشی است.
نکتۀ چهارم: گفتاردرمانی را هرچه سریع تر شروع کنید.
اینکه در خانوادۀ شما سابقۀ اختلالات گفتاری و زبانی وجود نداشته است دلیل نمی شود که مشکلات گفتاری و زبانی فرزندتان را نادیده بگیرید! در صورت وجود یا عدم وجود سابقۀ خانوادگی، اهمیت مداخلۀ زودهنگام در خصوص گفتاردرمانی فرزندتان را جدی بگیرید!
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی