دمانس (زوال عقل) یکی از چالش‌های بزرگ سلامتی در قرن بیست‌ویکم است که با افزایش امید به زندگی و پیر شدن جمعیت، شیوع آن افزایش یافته است. با اینکه درمان قطعی برای دمانس وجود ندارد، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که برخی از راهکارها می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند یا شروع علائم را به تعویق بیاندازند. در این مقاله، به بررسی راهکارهای مؤثر در پیشگیری از دمانس می‌پردازیم.
1. تغذیه سالم
تغذیه مناسب نقش مهمی در سلامت مغز دارد. رژیم غذایی مدیترانه‌ای که شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی، روغن زیتون و آجیل است، با کاهش خطر دمانس مرتبط است. همچنین مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C و E می‌تواند از آسیب اکسیداتیو به سلول‌های مغزی جلوگیری کند. مصرف ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین که سرشار از اسیدهای چرب امگا-3 هستند نیز می‌تواند به بهبود سلامت مغزی کمک کند.
2. فعالیت جسمانی
ورزش منظم، به ویژه فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و یوگا، می‌تواند جریان خون مغزی را افزایش داده و از کاهش عملکرد شناختی جلوگیری کند. مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که فعالیت جسمانی منظم دارند، کمتر در معرض دمانس قرار می‌گیرند. علاوه بر این، ترکیب ورزش هوازی با تمرین‌های قدرتی می‌تواند تأثیرات مثبتی بر سلامت مغز داشته باشد.
3. فعالیت ذهنی و اجتماعی
فعالیت‌های ذهنی مانند حل جدول، یادگیری زبان جدید، یا نواختن موسیقی می‌تواند مغز را فعال نگه داشته و انعطاف‌پذیری شناختی را افزایش دهد. همچنین، تعاملات اجتماعی منظم به بهبود سلامت روان و کاهش خطر افسردگی که می‌تواند از عوامل خطر دمانس باشد، کمک می‌کند. شرکت در کلاس‌های آموزشی، فعالیت‌های داوطلبانه و ارتباط با دوستان و خانواده می‌تواند نقش مهمی در سلامت شناختی ایفا کند.
4. مدیریت بیماری‌های مزمن
بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و چاقی می‌توانند خطر ابتلا به دمانس را افزایش دهند. کنترل این بیماری‌ها از طریق دارو، رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی می‌تواند به پیشگیری از دمانس کمک کند. همچنین، کاهش کلسترول خون و پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی می‌تواند به حفظ سلامت مغزی کمک کند.
5. کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب
استرس مزمن و خواب ناکافی می‌توانند بر عملکرد شناختی تاثیر منفی بگذارند. تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، تمرین‌های تنفسی و مدیریت زمان، همراه با داشتن برنامه خواب منظم، می‌توانند به حفظ سلامت مغز کمک کنند. خواب کافی، به ویژه در طول شب، برای تقویت حافظه و ترمیم سلول‌های مغزی حیاتی است. همچنین رعایت بهداشت خواب، مانند محدود کردن استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب، می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند.
6. اجتناب از مصرف مواد مضر
مصرف سیگار و الکل به میزان زیاد می‌تواند به مغز آسیب رسانده و خطر دمانس را افزایش دهد. ترک سیگار و مصرف معتدل الکل می‌تواند اثرات مثبتی بر سلامت شناختی داشته باشد. مصرف مواد مخدر نیز باید به طور کامل اجتناب شود، چرا که این مواد می‌توانند تأثیرات مخربی بر عملکرد مغزی داشته باشند.
7. معاینات منظم پزشکی
تشخیص زودهنگام عوامل خطر و بیماری‌های مرتبط با دمانس، مانند افسردگی یا کم‌کاری تیروئید، می‌تواند در پیشگیری موثر باشد. مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم به این هدف کمک می‌کند. علاوه بر این، واکسیناسیون‌های مناسب مانند واکسن آنفلوآنزا و پنوموکوک می‌تواند خطر عفونت‌های مرتبط با دمانس را کاهش دهد.
8. نقش آموزش و آگاهی
آگاهی عمومی درباره دمانس و عوامل خطر آن می‌تواند به ارتقاء رفتارهای پیشگیرانه کمک کند. آموزش در زمینه‌ی سبک زندگی سالم، مدیریت استرس و اهمیت فعالیت‌های ذهنی و اجتماعی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش شیوع دمانس داشته باشد. سازمان‌ها و نهادهای بهداشتی باید برنامه‌های آگاهی‌رسانی جامعه را تقویت کنند.
نتیجه‌گیری
پیشگیری از دمانس نیازمند توجه به سبک زندگی سالم، مدیریت بیماری‌های مزمن و تقویت سلامت روان است. با پیروی از این راهکارها، می‌توان خطر ابتلا به دمانس را کاهش داد و کیفیت زندگی در سنین بالا را بهبود بخشید. انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه می‌تواند به شناسایی روش‌های جدید و مؤثرتر در پیشگیری از این بیماری کمک کند. همچنین ایجاد برنامه‌های جامع پیشگیری و حمایت از بیماران و خانواده‌های آنها می‌تواند تأثیرات مثبت گسترده‌ای در سطح جامعه داشته باشد.
برای دریافت مشاورۀ تلفنی یا وقت ملاقات حضوری اینجا را کلیک کنید.
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی