صدا بخش جدایی‌ناپذیر از هویت و ارتباط روزمره ماست. چه هنگام تدریس، صحبت با خانواده، یا تماس تلفنی در محل کار، کیفیت صدا تأثیر زیادی بر ارتباط مؤثر و اعتماد به نفس دارد. اما گاهی ممکن است صدا به‌مرور گرفته، ضعیف یا ناپایدار شود؛ به‌طوری‌که فرد احساس کند «صدایش دیگر مثل قبل نیست». این حالت می‌تواند نشانه‌ای از اختلال صوت باشد.
اختلال صوت چیست؟
اختلال صوت یا «دیس‌فونی» (Dysphonia) به هر تغییری در کیفیت، بلندی، یا پایداری صدا گفته می‌شود که باعث شود گفتار طبیعی فرد مختل شود. در این شرایط، تارهای صوتی نمی‌توانند به‌صورت طبیعی ارتعاش کنند یا جریان هوا در حنجره به شکل مناسبی کنترل نمی‌شود. نتیجه آن صدایی خسته، گرفته، خش‌دار یا حتی بی‌صداست.
انواع اختلالات صوت در بزرگسالان
اختلالات صوت می‌توانند علت‌های گوناگونی داشته باشند. از شایع‌ترین انواع آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- نودول‌های صوتی (گره‌های تار صوتی):
در اثر استفاده مکرر یا نادرست از صدا، مانند معلمان، خوانندگان یا سخنرانان ایجاد می‌شود.
2- پولیپ یا کیست تار صوتی:
برآمدگی‌هایی که روی یکی از تارهای صوتی ایجاد شده و باعث گرفتگی یا ناپایداری صدا می‌شوند.
3- فلج یا ضعف تار صوتی:
ممکن است پس از جراحی یا عفونت ویروسی ایجاد شود.
4- لارنژیت مزمن (التهاب مزمن حنجره):
معمولاً به دلیل رفلاکس معده، سیگار یا تحریکات مداوم ایجاد می‌شود.
5- اختلالات عملکردی صدا:
در این موارد ساختار تارهای صوتی سالم است، اما فرد به‌طور نادرست از عضلات گلو و حنجره هنگام گفتار استفاده می‌کند.
علائم هشداردهنده اختلال صوت
گاهی افراد تغییرات صوتی را جدی نمی‌گیرند و تصور می‌کنند گرفتگی صدا «به‌زودی درست می‌شود». اما اگر یکی از علائم زیر بیش از دو هفته ادامه پیدا کند، بهتر است ارزیابی تخصصی انجام شود:
1- گرفتگی یا خستگی صدا هنگام صحبت
2- درد یا فشار در گلو
3- احساس وجود چیزی در گلو
4- کاهش بلندی یا تغییر غیرطبیعی در زیر و بمی صدا
5- قطع شدن یا لرزش صدا هنگام حرف زدن
6- سختی در صحبت طولانی یا در محیط‌های پر سر و صدا
چرا اختلال صوت در بزرگسالان رخ می‌دهد؟
عوامل زیادی می‌توانند بر کیفیت صدا تأثیر بگذارند. از جمله:
1- استفاده بیش از حد یا نادرست از صدا (در معلمان، خوانندگان، گویندگان و...)
2- سیگار و قلیان
3- رفلاکس حنجره یا لارنژیت رفلاکس (LPR)
4- استرس و تنش‌های روانی
5- هوای خشک یا آلوده
6- سرفه یا گلودردهای مکرر
7- جراحی یا آسیب عصبی
درمان اختلالات صوت؛ نقش گفتاردرمانی
درمان اختلال صوت همیشه به جراحی یا دارو محدود نمی‌شود. در بسیاری از موارد، گفتاردرمانی نخستین و مؤثرترین روش درمان است. گفتاردرمانگر با ارزیابی دقیق صدای فرد، علت و نوع اختلال را تشخیص داده و سپس با تمرین‌های تخصصی، الگوی صحیح تولید صوت را بازمی‌گرداند.
درمان گفتاردرمانی معمولاً شامل:
الف- تمرین‌های تنفس و کنترل جریان هوا
ب- آموزش استفاده بهینه از تارهای صوتی
پ- بهبود طنین، زیر و بمی و وضوح صدا
ت- کاهش تنش‌های عضلانی در ناحیه گلو
ث- آموزش مراقبت‌های صوتی روزمره
مراقبت از صدا در زندگی روزمره
چند عادت ساده می‌تواند به حفظ سلامت صدا کمک کند:
>>> نوشیدن آب کافی در طول روز
>>> پرهیز از فریاد زدن یا صحبت طولانی در محیط‌های پر سر و صدا
>>> استراحت دادن به صدا در طول روز
>>> پرهیز از صاف کردن گلو با صدا
>>> استفاده از بخور یا مرطوب‌کننده هوا در فصول سرد
>>> کنترل رفلاکس معده با رژیم مناسب
کلینیک گفتاردرمانی دکتر اوریادی در شیراز؛ گامی مطمئن برای بازگشت به صدای سالم
اگر مدتی است احساس می‌کنید صدای شما گرفته، خسته یا ناپایدار شده، یا هنگام صحبت دچار درد یا فشار در گلو می‌شوید، زمان آن رسیده که به یک گفتاردرمانگر متخصص مراجعه کنید.
در کلینیک گفتاردرمانی دکتر اوریادی در شیراز، ارزیابی تخصصی صدا با استفاده از روش‌های علمی انجام می‌شود و برنامه درمانی متناسب با نوع اختلال برای هر فرد طراحی می‌گردد. هدف من کمک به شماست تا دوباره با صدایی رسا، سالم و مطمئن صحبت کنید.
برای دریافت نوبت یا مشاوره می‌توانید با من تماس بگیرید و از خدمات تخصصی گفتاردرمانی در حوزه صدا بهره‌مند شوید.
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی