داروهای ADHD موجود در ایران
در حال حاضر دو دسته داروی مهم برای کودکان دارای ADHD در کشور وجود دارد:
1. داروهای محرک (Stimulants) >>> عمدتاً متیلفنیدات:
- ریتالین
- کنسرتا (فرم طولانیاثر)
- برندهای ایرانی متیلفنیدات
2. داروهای غیرمحرک (Non-Stimulants) >>> عمدتاً اتوموکستین:
- استراترا (Strattera)
- انواع ژنریک داخلی اتوموکستین
هر دو گروه توسط متخصصان روانپزشکی کودکان یا متخصصان اطفالِ باتجربه تجویز میشوند.
این مطلب را حتما بخوانید!
بخش اول: متیلفنیدات (ریتالین/کنسرتا) — پرمصرفترین داروی ADHD در ایران
متیلفنیدات چیست؟
متیلفنیدات مهمترین داروی محرک سیستم عصبی مرکزی است و معمولاً اولین انتخاب برای درمان ADHD در کودکان محسوب میشود. این دارو با تنظیم انتقالدهندههای عصبی دوپامین و نوراپینفرین در مغز باعث افزایش تمرکز و کاهش بیشفعالی میشود.
انواع فرمهای موجود در ایران
- ریتالین (اثر کوتاه، حدود ۳–۴ ساعت)
- کنسرتا (فرم آهستهرهش، اثر ۱۰–۱۲ ساعته)
- برندهای تولید داخل با اثر مشابه ریتالین
مزایای متیلفنیدات
- اثر سریع (گاهی از اولین روز مشخص است.)
- بهبود قابل توجه توجه، تمرکز و کاهش پرتحرکی
- بهبود کارکرد تحصیلی و نظم رفتاری
- امکان تنظیم دوز بر اساس نیاز کودک
عوارض شایع
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- بیخوابی
- دلدرد یا سردرد
- گاهی تحریکپذیری
پزشک معمولاً وزن، قد، خواب و فشار خون را در پیگیریهای منظم بررسی میکند.
چه کودکانی گزینه مناسبیاند؟
- کودکانی با علائم شدید یا متوسط
- کودکانی که در مدرسه یا خانه مشکل عملکردی جدی دارند.
- کودکانی که پاسخ خوبی به رفتاردرمانی به تنهایی نشان ندادهاند.
بخش دوم: اتوموکستین (Strattera) مهمترین داروی غیرمحرک برای کودکان در ایران
اتوموکستین چیست؟
اتوموکستین (Strattera) یک داروی غیرمحرک است و برخلاف ریتالین، احتمال سوءمصرف ندارد. این دارو بهویژه برای کودکانی که به متیلفنیدات پاسخ نمیدهند یا دچار عوارض شدید آن میشوند بسیار مناسب است.
نحوۀ اثر
اتوموکستین با مهار بازجذب نوراپینفرین در مغز، تمرکز و کنترل تکانه را بهبود میدهد.
مزایا
- عدم وابستگی و احتمال سوءمصرف
- گزینه مناسب در اضطراب همراه، تیکها یا مشکلات خواب
- اثر پایدار در طول شبانهروز
معایب
- اثرگذاری آهسته (۲ تا ۶ هفته)
- تهوع، کاهش انرژی، مشکلات خواب، گاهی تغییرات خلق
همچنین بخوانید:
بخش سوم: وضعیت قانونی و دسترسی داروهای ADHD در ایران
نسخه متخصص الزامی است!
داروهایی مثل ریتالین و کنسرتا مشمول قوانین کنترلشده هستند و فقط با نسخه پزشک متخصص در داروخانههای منتخب عرضه میشوند.
نکات مهم برای والدین
- دارو را فقط از داروخانه معتبر تهیه کنید.
- نگهداری دارو در خانه باید دور از دسترس سایر کودکان و نوجوانان باشد.
- از مصرف خودسرانه یا اشتراک دارو با دیگران اکیداً خودداری کنید.
بخش چهارم: توصیههای مهم به والدین
1. تشخیص باید قطعی باشد!
تشخیص اشتباه میتواند منجر به مصرف بیدلیل داروی محرک شود. تشخیص باید بر اساس مصاحبه، آزمونهای بالینی و ارزیابی مدرسه انجام شود.
2. درمان باید ترکیبی باشد!
بهترین نتایج زمانی دیده میشود که دارو همراه باشد با:
- رفتاردرمانی
- درمان شناختی
- آموزش والدین
- همکاری با مدرسه
- تنظیم محیط خانه و کلاس
3. قطع دارو بدون مشورت ممنوع!
قطع ناگهانی برخی داروها یا تغییر دوز میتواند باعث بیقراری، بازگشت شدید علائم یا اختلال خواب شود.
جمعبندی
در ایران دو داروی اصلی برای ADHD کودکان وجود دارد: متیلفنیدات (ریتالین/کنسرتا) و اتوموکستین.
انتخاب دارو کاملاً به ویژگیهای کودک، شدت علائم و تشخیص متخصص بستگی دارد. دارو درمانی اگر درست و همراه با رفتاردرمانی و آموزش والدین انجام شود، میتواند کیفیت زندگی کودک و خانواده را به شکل چشمگیر بهبود دهد.
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی