مطابق با چارچوب WHO (2001) درمان در اختلال طیف اوتیسم بر 3 پایه استوار است:
- افزایش نقاط قوت و کاهش نقاط ضعف مرتبط با مشخصات هسته ای ASD.
- تسهیل فعالیت ها و مشارکت از طریق کمک به فرد در جهت اکتساب مهارت ها و راهبردهای ارتباطی جدید یا اصلاح مهارت های موجود.
- فاکتورهای اصلاح محیط جهت کاهش موانع و تقویت تسهیل گرها ارتباط و مشارکت موفق شامل تعیین و به کارگیری اقامتگاه های مناسب.
هدف درمان عبارت است از بهبود ارتباط اجتماعی و سایر مهارت های زبانی و اصلاح رفتارها به نحوی که فرد توانایی بهتری در برقراری ارتباط پیدا کند، در محیط های اجتماعی به طور موثری عمل کند، و مشارکت فعالی در زندگی روزمره داشته باشد.
گفتاردرمانگران اغلب با سایر متخصصان در جهت طراحی و استفاده از برنامه های درمانی موثر همکاری می کنند.
اهداف درمانی چالش های هسته ای ASD را هدف قرار می دهد و بر 3 هدف زیر متمرکز است:
- آغاز کردن ارتباط خودانگیخته در فعالیت های کارکردی.
- درگیر شدن در تعاملات ارتباطی دوطرفه.
- تعمیم دادن مهارت ها در فعالیت ها، محیط ها، و شرکای ارتباطی.
توالی ها و فرایندهای تکاملی رشد زبان چارچوبی را برای تعیین خطوط پایه درمان، تعدیل اهداف، و دنبال کردن پیشرفت ها فراهم می سازد.
چالش های هسته ای ASD به شکل های متفاوتی بروز می کند و این امر همزمان است با پاسخ های فرد به مداخله و پیشرفت در مراحل رشدی از مرحله پیش زبانی به مرحله ظهور زبان و مراحل زبان پیشرفته.
روش ارتباطی مورد استفاده در جریان درمان (برای نمونه: زبان شفاهی، اشاره ها، زبان اشاره، ارتباط تصویری، ابزارهای ایجاد گفتار، و/یا زبان نوشتاری) می تواند متفاوت باشد و بیش از یک روش را می توان مورد استفاده قرار داد. سیستم های ارتباطی چندمدالیته ای مطابق با توانایی های فرد و بافت ارتباطی به صورت فردی برنامه ریزی می شوند.
کار خانواده-محور
هدف کار خانواده-محور عبارت است از ایجاد مشارکت به نحوی که خانواده مشارکت کاملی را در تمام جنبه های مراقبت فردی داشته باشند. مشارکت خانواده ها در خدمات برای افراد دچار اوتیسم می تواند به کاهش استرسی (تنش) که افراد خانواده تجربه می کنند کمک کند.
حمایت می تواند به اشکال مختلفی در زمان های مختلفی صورت بگیرد اعم از: هماهنگی خدمات برای خانواده، تهیه منابع و اطلاعات، آموزش مهارت ها و راهبردهای ویژه به خانواده یا سایر شرکای ارتباطی مهم، فراهم ساختن فرصت های یادگیری، و دفاع برای یا با خانواده.
نکات فرهنگی و زبانی
مهم است که اهداف بر اولولیت های فرد و خانواده متمرکز باشند. ارزش های فرهنگی، زبانی، و شخصی باید با فعالیت های درمانی ادغام شوند. همچنین، درمانگران نیاز دارند تا فاکتورهای فرهنگی، زبانی، و اجتماعی-اقتصادی موثر بر دسترسی خانواده به خدمات (همچنین انتخاب و به کارگیری خدمات) را شناسایی کنند.
پیشرفت هایی در تحقیقات بر روی افراد دوزبانه دچار ASD صورت گرفته است. تحقیقات نشان می دهند که کودکان دچار ASD که در محیط های دورزبانه بزرگ می شوند به همان اندازه در خطر تاخیرهای زبانی هستند که همتایان تک زبانه آنها. در واقع، هیچ شواهدی دال بر این وجود ندارد که نشان دهد دوزبانگی اثر منفی بر رشد زبانی در کودکان دچار ASD می گذارد.
زمانی که زبان درمان برای یک کودک دچار ASD تعیین می شود، گفتاردرمانگر باید به دقت به محیط های زبانی کودک توجه کند. در صورت نیاز درمان یا توسط گفتاردرمانگر دوزبانه یا از طریق مترجم های آموزش دیده انجام می شود.
روش ها و مدالیته های درمانی
روش ها و مدالیته های درمانی فناوری ها یا سایر سیستم های حمایتی هستند که گفتاردرمانگر از آنها در کنار سایر درمان ها بهره می برد. برای نمونهف گفتاردرمانگر می تواند از آموزش ویدئو-محور در مداخله های همتا-واسط برای افزایش مهارت های اجتماعی و سایر رفتارهای هدف استفاده کند.
تعدادی از روش ها و مدالیته های درمانی در ادامه توضیح داده شده اند. زمانی که یک روش یا مدالیته انتخاب می شود گفتاردرمانگر به هدف مداخله و مرحله رشد فرد توجه می کند. برای نمونه، روش یا مدالیته ای که برای فردی در مرحله ظهور زبانی مناسب است ممکن است برای فردی در مرحله پیش زبانی مناسب نباشد. فهرست زیر جامع نبوده و به این معنا نیست که مورد تایید ASHA است.
ارتباط مکمل و جایگزین (AAC)
سیستم AAC گروهی یکپارچه از عناصر است شامل نمادها، انتخاب تکنیک ها، و راهبردها جهت تقویت ارتباط.
AAC تکنیک ها و ابزارهای متنوعی را جهت کمک به فرد برای بیان افکار، ایده ها، خواسته ها، نیازها، و احساسات به کار می برد اعم از: سیستم های ارتباط تصویری، ترسیم خط، عکس ها، کلیپ های ویدئویی، ابزارهای تولید گفتار، اشیاء قابل لمس، علائم دستی، اشارات، و هجی انگشتی.
AAC می تواند به عنوان مکملی برای ارتباط کلامی موجود یا با افرادی که در یادگیری ارتباط کلامی موفق نیستند به کار رود.
برنامه فعالیتی و حمایت های بینایی
برنامه های فعالیتی و حمایت های بینایی شامل اشیاء، عکس ها، نقاشی ها، یا کلمات نوشتاری است که به عنوان سرنخ ها یا راهنماهایی برای کمک به افراد جهت تکمیل توالی فعالیت ها، توجه به تکالیف، انتقال از یک تکلیف به تکلیف دیگر، یا حفظ نظم هیجانی در موقعیت های گوناگون استفاده می شود.
سرنخ های نوشتاری و/یا بینایی که در آغاز ارتباط یا ادامه آن مورد استفاده قرار می گیرند با عنوان اسکریپت نامیده می شوند. اسکریپت ها اغلب برای ارتقاء تعامل اجتماعی به کار می روند اما می تواند در موقعیت کلاسی جهت تسهیل تعاملات تحصیلی و ارتقاء مهارت های تحصیلی هم به کار روند.
آموزش رایانه-محور
آموزش رایانه محور یعنی استفاده از فناوری رایانه های (برای نمونه، iPads) و/یا برنامه های رایانه ای برای آموزش مهارت های زبانی شامل واژگان، مهارت های اجتماعی، درک و فهم اجتماعی، و یا حل مسئله اجتماعی.
آموزش ویدئو-محور
آموزش ویدئو-محور (یا الگودهی ویدئویی) یک روش آموزش مشاهده ای است که از فیلم ها برای ارائه الگوی رفتار یا مهارت هدف استفاده می کند. فرد رفتارهای هدف را مشاهده و سپس تقلید می کند. شیوه های الگودهی ویدئویی می تواند به 3 روش به کار گرفته شود:
- استفاده از ویدئو رفتار که رفتار توسط فرد دیگری الگودهی می شود.
- استفاده از ویدئوی رفتار که بدون الگودهی است.
- استفاده از ویدئوهایی از یادگیرنده به عنوان الگو (خود الگودهی).
در تمام این موارد گفتاردرمانگر با یادگیرنده تمرین می کند و به او بازخورد می دهد. از آنجایی که ابزارهای ضبط قابل حمل تر و استفاده از آنها آسان تر شده، تکنیک های ویدئو-محور غالبا در درمان استفاده می شوند.
استفاده از ویدئوها در تلفیق با AAC مبتنی بر نمایش صحنه می تواند مشارکت افراد دچار ASD را در موقعیت های اجتماعی تقویت کند.