آپراکسی (کنش پریشی) یک اختلال حرکتی گفتار است که صحبت کردن را دشوار می سازد. کودک برای یادگیری نحوه تلفظ اصوات گفتاری باید تلاش زیادی به خرج دهد. گفتاردرمانگر باتجربه می تواند به این کودکان کمک کند.
ماهیت آپراکسی گفتار دوران کودکی
برای اینکه گفتار صورت پذیرد، دستورات حرکتی باید از سوی مغز به دهان شما بیایند. این دستورات به عضلات دهان شما می گویند که چگونه و چه زمانی حرکت کند تا صداهای گفتاری تولید شوند.
هنگامی که کودکی دچار آپراکسی گفتار است، این دستورات حرکتی به درستی به عضلات دهان نمی رسند. بنابراین، کودک نمی تواند لب ها یا زبانش را به درستی حرکت دهد، حتی اگر عضلات لب ها و زبانش ضعیف نباشند.
گاهی اوقات، کودک ممکن است اصلاً قادر به گفتن هیچ چیزی نباشد.
کودک دچار آپراکسی گفتار می داند که چه می خواهد بگوید. مشکل بر سر چگونه فکرکردن نیست؛ بلکه مشکل اینست که مغز نمی تواند فرمان حرکتی درست را به عضلات دهان بفرستد.
آپراکسی گفتار گاهی اوقات با نام «دیسپراکسی کلامی» یا «آپراکسی تکاملی» هم نامیده می شود.
کودک دچار آپراکسی گفتار نمی تواند صداهای گفتاری را به ترتیب معمول آنها بیاموزد و بدون درمان هیچ پیشرفتی نخواهد داشت.
درمان چنین کودکی نیاز به زمان و کار زیادی دارد؛ اما، درمان سرانجام موجب می شود که گفتار کودک پیشرفت کند.
نشانه های آپراکسی گفتار دوران کودکی چیست؟
کودکان دچار آپراکسی گفتار شبیه هم نیستند.
کودک شما ممکن است تعدادی یا همه نشانه هایی که در ادامه می آیند را نشان دهد.
اگر سن کودک شما بالای 3 سال است، حتماً با یک گفتاردرمانگر باتجربه مشورت کنید.
کودک دچار آپراکسی گفتار دوران کودکی یک یا چند مورد از علائم زیر را دارد:
- کودک همیشه کلمات را به یک شکل به زبان نمی آورد؛
- کودک صداهای گفتاری را غلط تلفظ می کند یا آنها را تغییر می دهد؛
- کودک کلمات کوتاه تر را واضح تر از کلمات طولانی تر به زبان می آورد.
- کودک مشکلاتی در مهارت های حرکتی ظریف دارد؛
- کودک دچار تاخیر زبانی است؛
- کودک در خواندن، هجی کردن و نوشتن مشکل دارد.
علل آپراکسی گفتار دوران کودکی چیست؟
در بیشتر اوقات، آپراکسی گفتار دوران کودکی علت شناخته شده ای ندارد.
در بعضی کودکان، آسیب مغزی منجر به آپراکسی گفتار می شود.
آسیب مغزی ممکن است ناشی از یک اختلال یا نشانگان (سندرم) ژنتیکی، سکته مغزی یا ضربه به سر باشد.
گفتاردرمانگر چگونه کودک دچار آپراکسی گفتار را ارزیابی می کند؟
گفتاردرمانگر مهارت های گفتاری و زبانی فرزند شما را ارزیابی می کند.
بسیاری از کودکان دچار اختلالات صدای گفتار، دچار اختلالات زبانی هم هستند.
حتماً به گفتاردرمانگری مراجعه کنید که دارای شماره نظام پزشکی و تجربه لازم در زمینه آپراکسی گفتار باشد.
گفتاردرمانگر مهارت های دهانی-حرکتی، آهنگ گفتار و نحوه تلفظ اصوات گفتاری را در فرزند شما ارزیابی می کند.
گفتاردرمانگر برای ارزیابی نحوه تلفظ اصوات گفتاری، دو مورد زیر را به طور خاص ارزیابی می کند:
- اینکه کودک اصوات گفتاری را به تنهایی و در ترکیب با هجاها و کلمات چگونه تولید می کند؛
- اینکه گفتار کودک تا چه اندازه برای دیگران قابل فهم است.
درمان آپراکسی گفتار دوران کودکی چگونه است؟
درمان کودک دچار آپراکسی گفتار دوران کودکی تنها در حیطه کاری و تخصصی گفتاردرمانگر است.
در شروع درمان، کودک ممکن است به 3 تا 5 جلسه گفتاردرمانی در هفته نیاز داشته باشد.
همزمان با پیشرفت مهارت های گفتاری کودک، تعداد جلسات درمانی کاهش می یابد.
جلسات درمانی انفرادی یا گروهی ممکن است در مراحل مختلف درمان لازم و مناسب باشد.
اهداف درمان آپراکسی گفتار دوران کودکی چیست؟
هدف درمان کمک به کودک برای تولید اصوات گفتاری، بیان کلمات و جملات به شکلی واضح تر و قابل فهم تر است.
کودک خواهد آموخت که چگونه:
- حرکات موردنیاز برای گفتن اصوات گفتاری را برنامه ریزی کند؛
- این حرکات را به روشی درست و در زمانی درست اجرا کند.
نکته مهم: انجام تمرینات حرکتی با هدف تقویت و قوی تر کردن عضلات دهانی هیچ کمکی به برطرف شدن مشکل کودک دچار آپراکسی گفتار نمی کند!
چرا؟!
چون عضلات دهانی کودک دچار آپراکسی گفتار ضعیف نیست!
بنابراین، تنها راه کمک به چنین کودکی اینست که به او یاد داده شود که چگونه عضلاتش را برای تولید صداهای گفتاری حرکت دهد.
کودک باید روی صحبت کردن تمرین کند تا در آن بهتر شود.
استفاده از سرنخ های زیر می تواند به فرزند شما کمک کند:
- سرنخ های «لمسی»: گذاشتن انگشت شان روی لب های شان هنگام تلفظ صدای /پ/ برای یادآوری نزدیک کردن لب ها به هم؛
- سرنخ های «بینایی»: نگاه کردن در آینه هنگام تولید اصوات گفتاری؛
- سرنخ های «شنیداری»: تمرین روی صداهای گفتاری با استفاده از ضبط صوت و گوش دادن به صدای تولید شده.
سایر راه های برقراری ارتباط در کودک دچار آپراکسی گفتار چیست؟
کودک شما می تواند از سیستم ارتباطی مکمل و جایگزین (AAC) برای برقراری ارتباط استفاده کند.
در این رابطه، استفاده از تخته های تصویری و نرم افزارها یا اپلیکیشن ها روی گوشی های هوشمند، تبلت یا رایانه می تواند به کودک کمک قابل توجهی برای برقراری ارتباط نماید.
با این حال، بعضی از والدین می ترسند از اینکه شاید کودک به سیستم AAC وابسته شود و دیگر تلاشی برای صحبت کردن نکند!
ولی، هیچ شواهد علمی و پژوهشی برای پشتیبانی از چنین نگرانی و ترسی وجود ندارد!
سیستم AAC به فرزند شما کمک می کند تا همزمان با پیشرفت روی مهارت های گفتاری با کمک گفتاردرمانگر، بتواند با دیگران ارتباط خوب و موثری برقرار کند.
جهت استفاده از یک سیستم AAC کارآمد، حتماً با گفتاردرمانگر باتجربه مشورت کنید.
حمایت خانواده تا چه حد مهم است؟
از آنجایی که برنامه درمانی آپراکسی گفتار دوران کودکی طولانی مدت و زمان بَر است، کودک به حمایت کامل شما نیاز دارد.
شما باید تمریناتی را که گفتاردرمانگر به کودک شما می دهد را بارها و بارها در خانه با فرزندتان تمرین کنید.
زمانی که فرزندتان خسته می شود، به او استراحت بدهید.
تا جایی که می توانید انجام تمرینات را به کاری شاد و لذت بخش برای کودک تبدیل کنید.
هر آنچه را که در رابطه با برنامه درمانی فرزندتان در خانه اتفاق می افتد را با گفتاردرمانگر در میان بگذارید تا با کمک هم بتوانید به پیشرفت و موفقیت فرزندتان کمک کنید.
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی