خوانش پریشی یا اختلال در خواندن (دیسلکسیا) یک اختلال یادگیری بوده که فرد دچار این اختلال دارای مشکلاتی در خواندن است. مشکلات خواندن در این افراد ناشی از مشکل در تشخیص اصوات گفتاری و یادگیری رابطه بین این اصوات با حروف (نویسه ها) و کلمات است.
خوانش پریشی یا ناتوانی در خواندن ناشی از تفاوت های فردی در مناطق مغزی است که وظیفه پردازش زبان را بر عهده دارند.
خوانش پریشی ناشی از مشکلات هوشی، شنوایی یا بینایی نیست.
اکثر کودکان دچار خوانش پریشی می توانند با کمک برنامه آموزشی ویژه در مدرسه عملکردی موفق داشته باشند.
حمایت عاطفی از این کودکان نیز نقش مهمی در موفقیت آنها بازی می کند.
ارزیابی و مداخله زودهنگام در کودکان دچار خوانش پریشی می تواند منجر به بهترین نتیجه شود.
گاهی اوقات خوانش پریشی در کودکان برای سال ها تا بزرگسالی تشخیص داده نمی شود؛ اما، هیچ وقت برای دریافت کمک دیر نیست.
نشانه های خوانش پریشی چیست؟
تشخیص علائم و نشانه های خوانش پریشی تا قبل از ورود فرزندتان به مدرسه دشوار است؛ با این حال، سرنخ های اولیه ای برای شناسایی این مشکل وجود دارند.
زمانی که فرزندتان به سن مدرسه می رسد، آموزگار فرزندتان ممکن است نخستین فردی باشد که به خوانش پریشی در او پی می برد.
شدت خوانش پریشی متغیر است؛ اما، شرایط اغلب زمانی آشکار می شود که کودک شروع به یادگیری خواندن می کند.
نشانه های خوانش پریشی در سنین قبل از مدرسه چیست؟
علائمی که می تواند حاکی از این باشد که کودک خردسال در معرض خطر خوانش پریشی قرار دارد، عبارت اند از:
- تأخیر در رشد زبانی (دیرگویایی)؛
- سرعت کند یادگیری کلمات جدید؛
- مشکلاتی در شکل دهی درست کلمات، مانند معکوس سازی اصوات در کلمات یا سردرگمی با کلماتی که تلفظ مشابه دارند؛
- مشکلاتی در به یادآوردن یا نامیدن حروف (نویسه ها)، اعداد و رنگ ها؛
- مشکلاتی در یادگیری اشعار کودکانه یا بازی های قافیه دار.
نشانه های خوانش پریشی در سن مدرسه چیست؟
زمانی که فرزندتان وارد مدرسه می شود، علائم خوانش پریشی آشکارتر می شوند، شامل:
- توانایی خواندن پایین تر از سطح موردانتظار متناسب با سن کودک؛
- مشکلاتی در پردازش و فهم آنچه شنیده می شود؛
- مشکلاتی در یافتن کلمه درست یا پاسخ دادن به سؤالات؛
- مشکلاتی در به یادآوردن توالی چیزها؛
- مشکل در دیدن (و گاهی اوقات شنیدن) تشابه و تفاوت های بین نویسه ها و کلمات؛
- ناتوانی در تلفظ درست کلمات ناآشنا؛
- مشکل در هجی کردن؛
- صرف زمان خیلی زیاد برای تکمیل تکالیفی که مستلزم خواندن و نوشتن هستند؛
- اجتناب از فعالیت های مستلزم خواندن.
نشانه های خوانش پریشی در نوجوانان و بزرگسالان چیست؟
علائم خوانش پریشی در نوجوانان و بزرگسالان خیلی شبیه به علائم آن در کودکان است.
برخی از نشانه های رایج خوانش پریشی در نوجوانان و بزرگسالان عبارت اند از:
- مشکل خواندن، شامل خواندن با صدای بلند؛
- کندخوانی و کندنویسی؛
- مشکلات هجی کردن؛
- اجتناب از فعالیت های مستلزم خواندن؛
- بدتلفظ کردن اسامی یا کلمات، یا مشکلاتی در به یادآوردن کلمات؛
- صرف زمان خیلی زیاد برای تکمیل تکالیفی که مستلزم خواندن و نوشتن هستند؛
- مشکل در خلاصه کردن یک داستان؛
- مشکل در یادگیری زبان خارجی (زبان دوم)؛
- مشکل در درک کلمات مربوط به مفاهیم ریاضی.
علل خوانش پریشی چیست؟
خوانش پریشی ناشی از تفاوت های فردی در مناطق مغزی است که در مهارت خواندن نقش دارند.
خوانش پریشی معمولا ریشه خانوادگی و وراثتی دارد؛ به عبارت دیگر، ژن های خاصی متأثر می شوند که تعیین کننده فرایندهای خواندن و زبان در مغز هستند.
فاکتورهای خطر خوانش پریشی چیست؟
تاریخچه خانوادگی مثبت در خصوص خوانش پریشی یا سایر ناتوانی های یادگیری، خطر بروز خوانش پریشی را در کودکان افزایش می دهد.
خوانش پریشی چه مشکلاتی را در فرد به دنبال دارد؟
خوانش پریشی می تواند منجر به مشکلات متعددی در فرد شود، اعم از:
- مشکل در یادگیری. از آنجایی که خواندن مهارتی پایه ای برای یادگیری سایر موضوعات در مدرسه است، کودک دچار خوانش پریشی در معرض مشکلات یادگیری سایر دروس و تعامل با همسالانش است؛
- مشکلات اجتماعی. اگر خوانش پریشی درمان نشود می تواند منجر به کاهش عزت نفس، مشکلات رفتاری، اضطراب، خشم و عصبانیت و مشکلات تعاملی با دوستان، والدین و معلمان شود؛
- مشکلاتی در بزرگسالی. ناتوانی در خواندن و درک مطلب می تواند هم زمان با بزرگتر شدن کودک، از دستیابی او به توانایی های بالقوه اش جلوگیری کند. این مسئله می تواند اثرات منفی طولانی مدت آموزشی، اجتماعی و اقتصادی برای فرد داشته باشد.
کودکان دچار خوانش پریشی در معرض خطر افزایش یافته برای اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) و بالعکس هستند.
اختلال نقص توجه/بیش فعالی می تواند منجر به مشکل در حفظ توجه شود. این اختلال می تواند منجر به بیش فعالی و رفتار تکانشی در فرد شود که در نتیجه درمان خوانش پریشی را دشوارتر می سازد.
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ گفتاردرمانی هستید، به سایر پُست های من در «اخبار علمی» مراجعه نمایید.
دکتر مجید اوریادی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی